Herkese merhaba! Bugün sizlere, sanat tarihinde çok önemli bir yere sahip olan Leonardo Da Vinci’nin Son Akşam Yemeği adlı tablosundaki Yahuda’yı bulma arayışını anlatan bir kitaptan bahsetmek istiyorum: Leonardo’nun Yahuda’sı. Gelin öncelikle Da Vinci kimdir, tablonun önemi nedir ve Yahuda kimdir sorularına eğilelim.

Da Vinci Rönesans’ın en bilinen isimlerindendir. Döneminin İtalyan filozofu, astronomu, mimarı, mühendisi, mucidi, matematikçisi, anatomisti, müzisyeni, heykeltıraşı, botanisti, jeoloğu, kartografı, yazarı ve ressamıdır. En bilindik eserleri arasında Mona Lisa, Son Akşam Yemeği, Vitruvius Adamı’nı sayabiliriz. Da Vinci hakkındaki önemli bir diğer şey ise artık ters yazıldığı bilinen defteridir. Bu defterde o zamanlar için akla hayale gelmeyecek icatlar vardır: vinç, tank, top, vapur çarkı vb. Artık nasıl bir dâhi olduğunu hayal edebiliyorsunuzdur sanırım… 

“Leonardo gibi biri dünya yüzüne belki ancak yüz yılda bir gelir. Gelmiş geçmiş en büyük dâhidir o, efendim! Tüm sanatların ve bilimlerin en büyük dâhisi!”

İşte bu dâhiden bir resim istenmişti… İsa’nın Son Akşam Yemeği… Da Vinci bu eserini Milano’daki Santa Maria delle Grazie Manastırı’nın yemek salonuna yapmıştır. Burada rahiplerin yemek yiyor olması dolayısıyla istenen bu tablo, 1495-1498 yıllarına tarihlenmektedir. Tabloda İsa ve havarilerinin, İsa çarmıha gerilmeden önce yedikleri son yemek tasvir edilmiştir. Tablonun ortasında İsa’yı görüyoruz, havariler ise İsa’nın yanlarında üçerli kümeler halinde durmaktadır. Bu tablonun en önemli özelliği ise şarabın İsa’nın kanını, ekmeğin ise İsa’nın bedenini temsil eden Efkaristiya ayininin ortaya çıkmasıdır. Bu kadar önem arz eden bu tablo hakkında hâliyle pek çok teori de ortaya atılmıştır. Yine bu konuda en çok bilinen kurgu eser ise Dan Brown’ın Da Vinci Şifresi adlı romanıdır. Kurgu olmasına karşın gerçek olarak değerlendirilen bu roman dışında da konuya dair pek çok söylenti var. Oldukça ilgi çekici olan bu teorileri, söylentileri, tartışmaları araştırmanızı öneririm. 

Peki, Hristiyanlar için çok önemli olan bu tablodaki Yahuda kimdir? Da Vinci neden yüzünü çizmekte bu kadar zorlanmıştır? 

“Yahuda’nın günahı, kendi sevgisine ihanet edecek kadar kibirli olmasıydı.”
Yahuda, İsa’nın on iki havarisinden biridir. İncil’i, İsa’nın öğütlerini ve inancını yaymakla görevli olan kişilere havari denir. İngilizcede “apostle” olan bu kelime, Yunancada “bir görevi yerine getirmek üzere gönderilen kişi” anlamına gelir. 

Hamursuz Bayramı’nın birinci gününde (Yahudiler 7 gün boyunca mayasız ekmek yerler) havarileri İsa’ya yemeğin nerede yeneceğini sorarlar ve İsa’dan cevabı alırlar. Bu arada Yahuda İskariot, başrahiplerle anlaşarak otuz gümüş karşılığında İsa’yı ele verir. Akşam yemekte, İsa havarilerine dönerek “İçinizden biri bana ihanet edecek” diyerek bu ihaneti bildiğini gösterir. Bunu duyunca her biri “Acaba ben miyim?” diye sormaya başlar. Sıra Yahuda’ya geldiğinde İsa, “Ağzınla söyledin” der. Hristiyanlığa göre Yahuda bu ihanetten dolayı vicdan azabı çeker ve en sonunda kendini asarak öldürür.

Leonardo’nun Yahudası’na dönecek olursak, Da Vinci çevresindeki insanları tablolarında model olarak kullanmıştır. Bu kadar büyük bir günaha sahip olan insanın yüzü de çok önemliydi. Neredeyse tüm tablo bitmişti, sadece biri hariç: Yahuda. Günlerce, gecelerce Yahuda’nın yüzünü aradı Leonardo ve en sonunda da buldu. Tabii ki burada kimi buldu, nasıl buldu, ne yaptı gibi konular hakkında bilgi veremeyeceğim. Merak edenler kitabı okudukları takdirde göreceklerdir, kimsenin merakını kaçırmak istemem…

Yahuda’nın neden ihanet ettiği hakkında da pek çok söylenti var. Leo Perutz bunun nedenini Yahuda’nın kibrine bağlıyor. “Yahuda gerçekten İsa’yı seviyor muydu?”, “Neden ihanet etti?” gibi konular tam olarak bilinmemektedir. 

Son olarak Bohemyalı tüccara dikkat çekmek isterim. Kitabın ilk bölümlerinde, “Bu adamın konuyla ilgisi nedir?” deseniz de kitabı okumaya ısrarla devam edin ve sonundaki sürprizlere hazırlanın. Konu güzel, kurgu güzel, kitap güzel, çeviri güzel… Umarım sizler de beğenirsiniz. Bol kitaplı günler diliyorum…

​

​

Kaleme alan, Öznur Biçer

Editör, Nurcan Doğan

Leonardo'nun Yahuda'sı, İş Bankası Kültür Yay., Modern Klasikler Dizisi