"okudukça güzelleşeceğiz"
"Eskide kaldı annecim. Anlamıyor musun, yeni bir hayata başlamak istiyorum ben! Sevdiklerimi bile geride bırakacak kadar kararlıyım."
Melida Tüzünoğlu
Ana kahramanı elbise olan benzersiz bir macera.
Ambulansla Dünya Turu, Annem Bir Robot Doğurdu, Cimri Cömert ve Size Müthiş Bir Yemek Hazırladım adlı kitaplarıyla geleceğin edebiyatının müjdecisi olan Melida Tüzünoğlu’nun Her Şey Konuşacak adlı yeni romanı okurlarıyla buluştu.
romanoku.org adresinde Çağdaş Türk edebiyatının nabzını tutacağımız "Kübra Öznur Çelik ile Edebiyat Saati" adlı söyleşiler dizimizin başlangıcı olarak büyük bir keyifle okuduğum Her Şey Konuşacak romanını seçtim. Kıymetli yazarımıza bizimle olduğu için teşekkür ediyorum. Haydi başlayalım.
Söyleşi: Kübra Öznur Çelik
Sevgili Melida Tüzünoğlu, son romanınız Her Şey Konuşacak, oldukça özgün bir metin olarak April Yayıncılık tarafından yayımlanarak okurlarına ulaştı. Melida Tüzünoğlu’nu yazı ile arasındaki ilişki bağlamında biraz yakından tanıyalım mı? Melida neden yazıyor, yazmayla arasındaki bağı nasıl tanımlıyor?
Düşünce egzersizleri yapmak, dille anlamsal ve biçimsel deneyler yapmak çocukluğumdan beri sevdiğim bir şeydi. Sonra bunları yazıya dökmeye başladım. Lise yıllarımda oturup ciddi ciddi yazıyordum artık. Elbette, yazmaya yoğun okuma seansları da eşlik ediyordu ve beni en çok heyecanlandıran şey, okuduğum yazarlar gibi iyi ve etkili kitaplar yazabilmek, insanlara yazarak ulaşabilmekti. Çok farklı sanatsal alanlarla da ilgilenerek hem kendimi geliştirmek hem de hep daha yeni, daha stilize, daha vurucu şekilde yazmak istedim hep. Üniversiteye başladığımda, YKY’nin Kitap-lık dergisi gibi farklı yayınlarda düzenli olarak öykülerim yayınlanıyordu. Bu da beni roman yazmak gibi daha büyük, daha iddialı ve daha cesur bir safhaya taşıdı.
Ambulansla Dünya Turu İdefix sitesinde 2011’in en iyi ilk romanı olarak ilan edilmiş. Yeni romanınız Her Şey Konuşacak, farklı anlatım biçimi, hicivsel dili ve sistem eleştirileri ile öne çıkıyor diyebiliriz. İlk romandan son romana kadar geçen süreçte kaleminizin gelişimini nasıl değerlendiriyorsunuz? Yol güzergâhını ya da aracınızı değiştirdiğiniz oldu mu bu süreçte?
İlk romanımı yazmayı bitirdiğimde 25 yaşındaydım ve ülkedeki edebiyat anlayışını değiştirecek, yenilikçi ve kışkırtıcı bir yapıt ürettiğime inanıyordum. Sosyoloji, Antropoloji ve Politika alanında aldığım teorik eğitimin en taze döneminde yazdım Ambulansla Dünya Turu’nu. Toplumsal hafıza ve bireyselleşmeye dair eleştiriler içeren performatif, sanatsal bir kitap o. Sonra yazdığım Size Müthiş bir Yemek Hazırladım ve Cimri Cömert’te, daha ‘normal’ hikayeler yazabileceğimi kanıtlamak istercesine, sesimin tonunu bir parça kıstım, sadeleştim ve hikayeye, kurguya odaklandım. Bunun sebebi de elbette, bir kitapla edebiyatta çığır açmanın, paradigmayı değiştirmenin mümkün olmadığını fark etmiş olmak; ve kendi becerilerimi ve potansiyelimi daha iyi anlamaya çalışmaktı. Her Şey Konuşacak ise, daha evrensel dertleri olan, baştan sona tahlillerle örülü, kimseyi memnun etme çabasına girmeyen bir toplumsal yüzleşme romanı. O da bir davet, bir kışkırtma ve bir performatif bir metin.
Daha fazla kıyafet, daha fazla çamaşır makinesi, daha fazla otomobil üretilip tüketildiği için bebeklerin daha iyi beslenebilmesinin mantığında bir garabet var, diyorsunuz. Tüketimin adeta kutsandığı bir çağdayız belki de…. Bu noktada tüketime esir olmamak için nelere dikkat etmeliyiz ya da siz nelere dikkat ediyorsunuz? Bu konuda toplumsal farkındalık oluşabilir mi sizce?
Gerçekten de çok garip değil mi? Örneğin bir yandan seri üretilmiş paketli yiyeceklerimizin içindeki katkı maddelerini eleştiriyoruz haklı olarak, diğer yandan aynı teknolojinin ürünü hijyenik yiyecekler sayesinde kitlelerin pratik biçimde beslenmesi mümkün oluyor. Böylece hayatımız kolaylaşıyor ve farklı işler yapmaya vakit buluyoruz. Diğer yandan besinlerin içindeki o küçük ama büyük şeyler bizi hasta ediyor. Hasta olunca ilaç sanayi giriyor devreye. Ki ilaç endüstrisini de eleştiriyoruz, fakat diğer yandan bulaşıcı hastalıkları yok ediyor ve insan ömrünü uzatıyorlar. Kişisel ve toplumsal farkındalık elbette mümkün; gelişmiş toplumlarda özellikle beslenme ve çevre konusunda yol kat edilmiş durumda, yasalar ve kurallar var.
Genel olarak ‘ölçü’ önemli bir kavram tüketimde. Ne tüketirseniz tüketin, ölçülü olun. Somut şeylerde ölçülü, soyut şeylerde ölçüsüz olabilirsiniz.
Fatoş’un üzerindeki elbisenin dilinden bir kurgu metin yazma fikri nasıl gelişti? Böyle farklı bir kurguyu oluşturmanızı tetikleyen bir durum, bir aydınlanma anı oldu mu?
Giysilerle özel bir ilişkim var. Kumaşlar, tasarımlar, tasarımcılar, trendler, moda tarihi, vintage kıyafetler vs. gibi giyinmeye dair her şey hep ilgimi çekti. Kendim de giyinmekten, kıyafet beğenmekten ve satın almaktan heyecan duyuyorum. Ancak bunun dürtüsel bir şey olduğunun farkındayım. Görünümler, yüzeysel ve aldatıcı. Tüm bu ekosisteme sosyolojik olarak baktığımızda, o heyecan verici ve göz kamaştırıcı görüntülerin ve ürünlerin arkasında, sağlam bir şekilde örülmüş küresel ticari bir organizasyonun varlığını, ve küçük bir grup insanın kar elde etmek için ciddi bir emek ve doğa sömürüsü yaptığını görüyoruz. Bu elbette kabul edilebilir şey değil. Her gün başka bir dev modaevinin fiyaskosu çıkıyor ortaya. ‘Sessiz lüks’ denen şey bize aslında çığlıklarla bu sistemin böyle devam edemeyeceğini söylüyor, ‘hızlı moda’ da son hızla kendi kendini yok etmeli. Sosyal ve çevresel adalet gözetilerek de yaratıcı olmak mümkün.
Tiftik konusuna da gelmek istiyorum biraz, çok çok üzülerek. Kitapta, değerli kıllara zarar gelmemesi adına keçilerden kıl toplama işlemlerinin, canlı hâldeki keçilerin tüylerini tek tek elle yolma şeklinde yapılışını içimiz sızlayarak okuyoruz. Ve buna benzer birçok canlının sırf tüketim için işkence edilerek canlarının yakıldığını da her gün duyuyor, okuyor, izliyoruz. Bu sistemin acımasızlığı karşısında yüzlerce insan ayaklanıyor. Fakat ayaklanan insanlar da üzerlerinde aynı markaların kıyafetleriyle geziyor. Bunun bir örneği de “Ekolojiyi Koruma” temalı bir davette veriliyor. Kahramanımız Fatoş’un o markalara sorduğu sorular umudu işaret eden bir yol haritası olabilir mi? Veya tam tersinden bakarsak hiç umut yok mu?
Kesinlikle umut var. İnsan türünü korumayla ilgili bir içgüdümüz olmasaydı, muhtemelen umudumuz olmazdı ama insanlığın kendi kendini yok edeceğini düşünmüyorum.
Her Şey Konuşacak’ı okurken insan kendini de bol bol sorguluyor. Yeni bir kitap hazırlığı veya fikri var mı? Yine okurların kendisini de sorgulatacak hikâyeler mi bekliyor bizi?
Her Şey Konuşacak, yoğun ve uzun bir çalışma döneminden sonra ortaya çıktı. Yeni bir kitaba başlamaya hazır olmadığımı hissediyordum ama şimdilerde yeniden araştırma ve okumalar yapmaya başlayınca, yeni fikirler canlanmaya başladı kafamda. Güzellik tarihi ve güzellik saplantımızla alakalı bir şeyler yazacağım.
Kitabımda romantik olarak bana en vurucu gelen cümlemi tekrarlayayım: “Bir başım olsaydı, hiçbir şey düşünmezdim.” Okurlarıma, kendilerinden dışarı çıkmalarını tavsiye edeceğim.
Son olarak Her Şey Konuşacak’ı okuyan veya okuyacak olan okurlarınıza bir mesajınız, yazma yolculuğunuza dair söylemek istedikleriniz var mı?
Sorularımıza verdiğiniz samimi cevaplarınız için teşekkür ediyor ve yeni kitaplarınızı sabırsızlıkla bekliyoruz. Daha anlamlı, daha bilinçli bir dünyada yeniden buluşmak dileğiyle…
Melida Tüzünoğlu,
Her Şey Konuşacak,
272 Sayfa
April Yayınları, 2025
Söyleşi: Kübra Öznur Çelik, 24.07.2025