Promotheus’un Yunan mitolojisinde çok önemli bir yeri olduğunu düşünenlerdenim. Kendisi tanrılardan ateşi çalıp insanlara veren kahraman olarak biliniyor ki yazının ilerleyen kısımlarında kim kimdir, ateş ne demektir, insanlardan neden alınmıştır gibi konulara biraz daha ayrıntılı değinmeye çalışacağım. 
   
    Aiskhylos Prometheus’u bizlere 3 tragedyada anlatmıştır, ancak elimize ulaşan sadece Zincire Vurulmuş Prometheus olmuştur. (Tragedya ya da bizim bildiğimiz şekliyle trajedi, tragos ve oidie sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. ‘Keçilerin türküsü’ anlamına gelen bu sözcük, Dionysos şenliklerinde tragoi yani keçi derisi giyip sahneye çıkanların söyledikleri türkülerden doğmuştur.)

​

    Bu yazıda Yunan mitolojisi anlatmayacağım ancak Mitoloji ve İkonografi adlı yazımı okumak isterseniz orada bu konudan daha detaylı bahsetme imkanı bulmuştum. Ayrıca, Yunan Mitolojisi ile ilgili birçok kaynak bulunmaktadır. Henüz okumayanlar için Yunan mitolojisinin temel kaynaklarından biri olan Hesiodos’un Theogonia adlı eserini önerebilirim. Yok, ben hap bilgi olarak bakmak isterim derseniz de Zincire Vurulmuş Prometheus’un önsözünü okumak genel bir fikir verebilir.

​

    Prometheus Titanların soyundandır. Hesiodos’un söylediğine göre İapestos ile Okeanos’un kızı Klymene’nin oğludur. Aiskhylos’a göre de Gaia’nın oğludur. Üç de kardeşi vardır; Atlas, Menoitios ve Epimetheus. Zeus, Atlas’a gök kubbeyi taşıtır, Menoitios’u ise yıldırımla çarptıktan sonra yerin dibine kapatır. Epimetheus’u ise Prometheus efsanesinde, Pandora ile birlikte görürüz (ki birazdan ondan da kısaca bahsedeceğim). Aslına bakarsanız ailecek lanetlidirler, bunun nedeni ise Zeus’un İapestos ve ailesine gıcık olması... Neden diye sorduğunuzu duyar gibiyim, onu da hemen cevaplayayım: 

 

  "Bana deli desinler, razıyım. İyilik uğruna deli sayılmak güzel şey."

​

    Prometheus’un anlamı ‘önceden gören’dir yani aslında kendisi kâhindir ve Zeus’a sonunun aynı babası gibi olacağını, tahttan düşeceğini söyleyerek onu sinirlendirir. Bunun nedeni ise Prometheus’un ezelden beri insanları sevmesi ve onların tarafını tutmasıdır. Zeus bu sözlere tabii ki sinirlenir ve ateşi insanlardan alır bir daha da geri vermez. Ancak az önce de söylediğim gibi insanları seven ve koruyan Prometheus her şeyi göze alarak ateşi geri alır, insanlara verir. Artık tanrıların kurdukları düzene açık açık başkaldırmaktır Prometheus. Zeus bu küçük düşürücü davranışı asla affetmez ve Prometheus’a çok acı verici bir ceza verir. Prometheus’u Kafkas Dağı’na zincirler ve bir kartala her gün yeniden oluşan ciğerini yemesi görevi verilir. En nihayetinde Zeus’a geleceği ile ilgili bir kehanette bulunacağını söyler, bunu göz ardı edemeyen Zeus da Herakles’i (Herkül) görevlendirir ve Prometheus cezasından kurtulmuş olur. Prometheus efsanesi böyle... Peki, buradaki ateş ne anlama geliyor? Biraz da buna bakalım.

​

     Ateşin bulunması tarihteki en büyük buluşların başını çekmektedir, hatta bana göre birinci sıradadır. Ateş demek yaşam demektir. Eski zamanlarda birçok şey ateş sayesinde yapılıyordu. Hal böyle olunca o zamanlarda yaşayan insanlar için ateş ilahi bir şeydi, olmazsa olmazdı. Ateşin olmaması demek neredeyse hiçbir işi yapamamak demekti. Zeus da çok akıllı bir tanrı olduğu için insanların elinden en önemli şeylerini almış ve onları zavallı durumuna düşürmüştür. İnsanlarla oldukça yakın olan Prometheus için bu çıldırtıcı bir durum idi. Tanrılara da gıcık olduğunu düşünürsek ateşi geri alıp insanlara vermemek için hiçbir sebebi yok demektir.

​

      “Ama ben biliyordum başıma gelecek olanı: Bile bile, isteye isteye suç işledim. Payıma düşeni gönül ferahlığıyla taşımalıyım, Kaderin önüne durulmaz, bilmeliyim bunu. Bana gelince, ben bu çileme katlanacağım!”

     Pandora efsanesi de Prometheus ile ilişkilidir. Ateşin tekrar insanlara verilmesi Zeus’u çok öfkelendirir ve tanrıları toplar. Hepsine ayrı birer görev vererek bir kadın yaratmalarını ister. Güzellik, zarafet, bilgelik gibi birçok özellikle yaratılmış olur Pandora. ‘Tüm tanrıların hediyesi’ anlamına gelen Pandora ismini verirler ve Zeus Prometheus’un kardeşi Epimetheus’a eş olarak sunar. Epimetheus, kardeşine göre çok saftır, Prometheus’un tanrılara karşı dikkatli olması uyarısını oracıkta unutur ve Pandora’yı hemen kabul eder. Pandora’nın bir de kutusu vardır. Asla açmaması gereken kutuyu en sonunda merakına yenik düşerek açar ve tanrıların kutunun içine yerleştirdiği bütün kötülükler dünyaya savrulur. Umut çıkacağı sırada ise kutuyu kapatır...

​

     Mitoloji engin bir deniz, hakkında konuşulacak çok şey var. Bir efsaneyi anlamak için, onunla bağlantılı diğer efsaneleri de bilmek gerekir. Böyle böyle bir sürü efsane doğmuş, bir sürü kitap yazılmıştır. Zincire Vurulmuş Prometheus da böyle bir tragedya idi. Zevk alarak okuyacağınız bir kitap olması dileğiyle… Mitolojiyle, kitapla kalın…